در نظام سلامت پویای امروز، حفظ و ارتقای ایمنی بیماران و کارکنان، نه فقط یک ضرورت اخلاقی، بلکه یک رکن اساسی در ارائه خدمات با کیفیت و دستیابی به اهداف سازمانی محسوب می‌شود. بیمارستان‌ها به عنوان مراکز اصلی ارائه خدمات درمانی، نیازمند ساختاری منسجم و کارآمد برای مدیریت ایمنی هستند. تخصیص نقش‌های مشخص و تعریف‌شده برای افراد متخصص در این حوزه، گامی حیاتی در جهت تحقق این مهم است. مسئول ایمنی بیمار و کارشناس هماهنگ‌کننده ایمنی بیمار، دو رکن کلیدی در این ساختار هستند که با ایفای وظایف تخصصی خود، به ایجاد و حفظ محیطی امن برای بیماران، کارکنان و سایر ذینفعان بیمارستان کمک شایانی می‌نمایند. عملکرد مؤثر این دو نقش، نه تنها از بروز حوادث و خطاهای پزشکی جلوگیری می‌کند، بلکه به ارتقای فرهنگ ایمنی در سازمان، افزایش رضایت بیماران و کارکنان و بهبود کارایی و بهره‌وری بیمارستان نیز منجر می‌شود. بنابراین، شناخت دقیق وظایف و مسئولیت‌های این دو جایگاه و تلاش برای تقویت نقش آن‌ها در بیمارستان، سرمایه‌گذاری ارزشمندی در راستای ارتقای سلامت سازمانی و تحقق اهداف کلان نظام سلامت به شمار می‌رود.
اهمیت این موضوع در نظام‌های اعتباربخشی بیمارستانی نیز به وضوح مورد تاکید قرار گرفته است. معتبرترین استانداردهای ارزیابی بیمارستان‌ها، بر وجود ساختار سازمانی مشخص برای مدیریت ایمنی و حضور افراد واجد صلاحیت در نقش‌های کلیدی مانند مسئول ایمنی و کارشناس هماهنگ‌کننده ایمنی بیمار تاکید دارند. این استانداردها، مراکز درمانی را ملزم می‌نمایند تا با تعریف دقیق وظایف و مسئولیت‌های این افراد و فراهم نمودن بستر مناسب برای ایفای نقش مؤثر آن‌ها، تعهد خود را به ارتقای ایمنی بیمار به اثبات رسانند. در ادامه این مطلب، به بررسی تفصیلی وظایف و مسئولیت‌های مسئول ایمنی بیمار و کارشناس هماهنگ‌کننده ایمنی بیمار در بیمارستانهای ایران خواهیم پرداخت و راهکارهای عملی برای تقویت این نقش‌ها را ارائه خواهیم نمود.
انتصاب رسمی مسئول ایمنی بیمار
انتصاب رسمی مسئول ایمنی بیمار از سوی بالاترین مقام اجرایی بیمارستان موضوع مهمی است. «صدور ابلاغ مسئول ایمنی بیمار توسط رئیس مدیر عامل» و «فعالیت مستقیم زیر نظر رئیس / مدیر عامل» نشان‌دهنده جایگاه ویژه و اهمیت این نقش در ساختار سازمانی بیمارستان است. انتصاب مسئول ایمنی توسط رئیس یا مدیرعامل بیمارستان، به این جایگاه اقتدار و اعتبار لازم را می‌بخشد و امکان تعامل مستقیم و گزارش‌دهی بی‌واسطه به بالاترین سطح مدیریت را فراهم می‌سازد. این جایگاه سازمانی رفیع، مسئول ایمنی را قادر می‌سازد تا با نفوذ و اثربخشی بیشتری در سطح سازمان عمل نموده و برنامه‌های ایمنی بیمار را به نحو مطلوب به پیش ببرد. تأکید بر «تفویض اختیار کامل در زمینه مسائل مرتبط با ایمنی بیمار» نیز حاکی از آن است که مسئول ایمنی باید از اختیارات لازم برای تصمیم‌گیری و اقدام در حوزه ایمنی بیمار برخوردار باشد تا بتواند وظایف خود را به نحو احسن انجام دهد. در نهایت، «ارائه گزارش موردی و ماهیانه وضعیت ایمنی بیمار مستقیماً به رئیس / مدیر عامل» بر ضرورت پاسخگویی و نظارت مستقیم مدیریت ارشد بر عملکرد مسئول ایمنی تاکید دارد و سازوکار پایش و ارزیابی مستمر برنامه‌های ایمنی بیمار را فراهم می‌سازد. «رونوشت ابلاغ به کلیه بخشها / واحدها و اطلاع کلیه کارکنان از آن» نیز اقدامی ضروری برای آگاهی‌رسانی به تمامی کارکنان از انتصاب مسئول ایمنی و جایگاه سازمانی وی و ایجاد هماهنگی و همکاری در سطح سازمان است.
مثال کاربردی: در بیمارستان «…»، ابلاغیه انتصاب مسئول ایمنی بیمار توسط رئیس بیمارستان صادر و به تمامی بخشها و واحدهای بیمارستان رونوشت شده است. در این ابلاغیه، ضمن معرفی مسئول ایمنی بیمار، اختیارات و مسئولیت‌های وی در زمینه مدیریت ایمنی بیمار به طور شفاف مشخص شده و از تمامی کارکنان خواسته شده است تا در راستای ارتقای ایمنی بیمار با ایشان همکاری نمایند. مسئول ایمنی بیمار به طور منظم جلسات گزارش‌دهی با رئیس بیمارستان داشته و آخرین وضعیت برنامه‌های ایمنی بیمار، چالش‌ها و دستاوردها را به ایشان گزارش میدهد. این اقدامات، به تثبیت جایگاه مسئول ایمنی بیمار در ساختار سازمانی بیمارستان و افزایش اثربخشی عملکرد وی کمک شایانی نموده است.
قائم‌مقام مسئول فنی ایمنی بیمار در بیمارستانهای بزرگ
در بیمارستانهای بزرگ با حجم بالای فعالیتها و پیچیدگی ساختار سازمانی، ممکن است مسئولیت‌های حوزه ایمنی بیمار فراتر از توان یک فرد باشد. «نکته مهم در بیمارستانهای با بیش از ۱۶۰ تخت رئیس مدیر عامل بیمارستان میتواند جهت فرد واجد شرایط به عنوان قائم مقام مسئول فنی در زمینه ایمنی بیمار با شرایط مندرج در فوق ابلاغ صادر نماید» به این چالش پاسخ میدهد و راهکار «انتصاب قائم‌مقام مسئول فنی ایمنی بیمار» را پیشنهاد می‌نماید. در بیمارستانهای با ظرفیت بالا، رئیس یا مدیرعامل بیمارستان میتواند فرد واجد شرایطی را به عنوان قائم‌مقام مسئول فنی در زمینه ایمنی بیمار منصوب نماید تا در انجام وظایف و مسئولیت‌ها به مسئول ایمنی بیمار کمک کند. «در صورت صدور پروانه مسئولیت فنی برای رئیس مدیر عامل بیمارستان نیاز به ابلاغ جداگانه به عنوان مسئول ایمنی نمی‌باشد» نیز نکته‌ای فنی و مهم در خصوص انتصاب مسئول ایمنی بیمار است. در صورتی که رئیس یا مدیرعامل بیمارستان دارای پروانه مسئولیت فنی باشد، نیازی به صدور ابلاغ جداگانه برای ایشان به عنوان مسئول ایمنی بیمار نیست و پروانه مسئولیت فنی، به منزله ابلاغ مسئولیت ایمنی بیمار نیز محسوب می‌شود.
مثال کاربردی: در بیمارستان «…» که یک بیمارستان بزرگ با بیش از ۵۰۰ تخت است، به دلیل حجم بالای فعالیتها در حوزه ایمنی بیمار، علاوه بر مسئول ایمنی بیمار، یک قائم‌مقام مسئول فنی ایمنی بیمار نیز از سوی رئیس بیمارستان منصوب شده است. قائم‌مقام مسئول فنی ایمنی بیمار، در بخشهای مختلف بیمارستان حضور یافته و در اجرای برنامه‌های ایمنی بیمار، آموزش کارکنان و پیگیری اقدامات اصلاحی به مسئول ایمنی بیمار کمک می‌نماید. این تقسیم کار، به مدیریت اثربخش‌تر حوزه ایمنی بیمار در بیمارستان بزرگ «…» کمک شایانی نموده است.
مشارکت مسئول ایمنی بیمار در تیم رهبری و مدیریت و کمیته‌های بیمارستانی
برای ایفای نقش مؤثر، مسئول ایمنی بیمار نیازمند تعامل و همکاری نزدیک با سایر بخشهای بیمارستان و مشارکت فعال در ساختارهای تصمیم‌گیری سازمانی است. «مسئول فنی/ ایمنی بیمار از اعضای ثابت تیم رهبری و مدیریت بیمارستان بوده در جلسات مربوطه حضور فعال دارد» و «مسئول فنی ایمنی بیمار در کمیته های بیمارستانی حضور فعال دارد حضور وی حداقل در کمیته های مرگ و میر و عوارض انتقال خون دارو و درمان اخلاق پزشکی الزامی است» بر این ضرورت تاکید دارند. حضور مسئول ایمنی بیمار به عنوان عضو ثابت در تیم رهبری و مدیریت بیمارستان، فرصتی ارزشمند برای طرح مسائل و چالش‌های حوزه ایمنی بیمار در بالاترین سطح تصمیم‌گیری سازمان و جلب حمایت و همکاری سایر مدیران ارشد فراهم می‌سازد. همچنین، حضور فعال مسئول ایمنی بیمار در کمیته‌های بیمارستانی، به ویژه کمیته‌های مرگ و میر، عوارض انتقال خون، دارو و درمان و اخلاق پزشکی، امکان مشارکت ایشان در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با ایمنی بیمار در این کمیته‌های تخصصی را میسر می‌سازد. الزامی بودن حضور مسئول ایمنی در کمیته‌های مذکور، نشان از اهمیت ویژه نقش ایشان در این حوزه‌ها دارد.
مثال کاربردی: مسئول ایمنی بیمارستان «…» به طور منظم در جلسات تیم رهبری و مدیریت بیمارستان شرکت نموده و گزارش‌های دوره‌ای از وضعیت ایمنی بیمار و برنامه‌های بهبود ارائه میدهد. در این جلسات، مسائل و چالش‌های مربوط به ایمنی بیمار به بحث و تبادل نظر گذاشته شده و تصمیمات لازم برای رفع موانع و پیشبرد برنامه‌ها اتخاذ می‌گردد. همچنین، مسئول ایمنی بیمار به عنوان عضو فعال در کمیته‌های مرگ و میر، عوارض انتقال خون و دارو و درمان بیمارستان حضور داشته و در بررسی موارد مرتبط با ایمنی بیمار، تحلیل ریشه‌ای حوادث و تدوین برنامه‌های پیشگیرانه مشارکت فعالانه دارد. این حضور و مشارکت مؤثر در ساختارهای تصمیم‌گیری سازمانی، به افزایش اثربخشی عملکرد مسئول ایمنی بیمار در بیمارستان «…» کمک شایانی نموده است.
دامنه مسئولیت‌پذیری گسترده مسئول ایمنی بیمار: پاسخگو در قبال ایمنی تمامی ذینفعان
مسئولیت مسئول ایمنی بیمار، محدود به بیماران بستری در بیمارستان نیست، بلکه دامنه وسیعی را در بر می‌گیرد. «مسئول ایمنی پاسخگوی تمامی موارد مرتبط با ایمنی اعم از ایمنی بیماران مراجعین کارکنان و بیمارستان است» به گستردگی این دامنه اشاره دارد. مسئول ایمنی بیمار، در قبال تمامی موارد مرتبط با ایمنی، از جمله ایمنی بیماران، مراجعین، کارکنان و حتی ایمنی فیزیکی بیمارستان، پاسخگو است. این مسئولیت‌پذیری گسترده، نشان از اهمیت و جامعیت نقش مسئول ایمنی بیمار در حفظ و ارتقای سلامت و ایمنی در بیمارستان دارد. مسئول ایمنی بیمار باید با دیدی کل‌نگر و جامع به تمامی ابعاد ایمنی در بیمارستان توجه داشته و برنامه‌های ایمنی را به گونه‌ای طراحی و اجرا نماید که تمامی ذینفعان بیمارستان را در بر بگیرد.
مثال کاربردی: مسئول ایمنی بیمارستان «…» برنامه‌های جامعی را برای ارتقای ایمنی در حوزه‌های مختلف بیمارستان تدوین و اجرا نموده است. این برنامه‌ها شامل «برنامه جامع ایمنی بیمار» با تمرکز بر کاهش خطاهای پزشکی و عوارض ناشی از درمان، «برنامه ایمنی کارکنان» با هدف پیشگیری از حوادث شغلی و ارتقای سلامت کارکنان، «برنامه ایمنی مراجعین و بازدیدکنندگان» با تأکید بر ایمنی محیطی و پیشگیری از حوادث غیرمترقبه و «برنامه ایمنی فیزیکی بیمارستان» با هدف ارتقای ایمنی ساختمان‌ها و تاسیسات بیمارستان می‌باشد. این رویکرد جامع‌نگر، نشان از درک عمیق مسئول ایمنی بیمارستان «…» از دامنه گسترده مسئولیت‌های خود و تلاش برای پوشش تمامی ابعاد ایمنی در بیمارستان دارد.
کارشناس هماهنگ‌کننده ایمنی بیمار؛ بازوی اجرایی مسئول ایمنی
کارشناس هماهنگ‌کننده ایمنی بیمار، نقش دستیار و بازوی اجرایی مسئول ایمنی بیمار را بر عهده دارد و در انجام وظایف و مسئولیت‌ها به ایشان کمک می‌نماید. «صدور ابلاغ کارشناس هماهنگ کننده فعالیتهای ایمنی بیمار توسط رئیس مدیر عامل و با شرح وظایف به پیوست آن» نشان‌دهنده این است که انتصاب کارشناس هماهنگ‌کننده نیز باید به صورت رسمی و از سوی رئیس یا مدیرعامل بیمارستان صورت گیرد و شرح وظایف وی به طور شفاف و مکتوب تعیین شود. «شرح وظایف توسط مسئول فنی/ ایمنی بیمار پیشنهاد شده به تایید رئیس مدیر عامل بیمارستان رسیده باشد» بر نقش کلیدی مسئول ایمنی بیمار در تعیین شرح وظایف کارشناس هماهنگ‌کننده تاکید دارد و لزوم هماهنگی و همسویی وظایف این دو نقش را نشان میدهد. «فعالیت مستقیم زیر نظر مسئول فنی ایمنی بیمار» و «ارائه گزارش موردی و ماهیانه وضعیت ایمنی بیمار به مسئول فنی/ ایمنی بیمار» نیز بر رابطه سلسله مراتبی و نظارتی میان مسئول ایمنی بیمار و کارشناس هماهنگ‌کننده تاکید دارد و لزوم گزارش‌دهی منظم و مستمر کارشناس هماهنگ‌کننده به مسئول ایمنی بیمار را مشخص می‌سازد. «رونوشت ابلاغ به کلیه بخشها واحدها و اطلاع کلیه کارکنان از آن» در خصوص کارشناس هماهنگ‌کننده نیز همانند مسئول ایمنی بیمار، اقدامی ضروری برای آگاهی‌رسانی به تمامی کارکنان از حضور این نقش و ایجاد هماهنگی در سطح سازمان است.
مثال کاربردی: در بیمارستان «…»، کارشناس هماهنگ‌کننده ایمنی بیمار با ابلاغ رسمی از سوی رئیس بیمارستان منصوب شده و شرح وظایف تفصیلی وی توسط مسئول ایمنی بیمار پیشنهاد و به تایید رئیس بیمارستان رسیده است. شرح وظایف کارشناس هماهنگ‌کننده، شامل طیف وسیعی از فعالیتها از جمله «هماهنگی بازدیدهای ایمنی»، «جمع‌آوری و تحلیل داده‌های ایمنی»، «پیگیری اقدامات اصلاحی»، «برگزاری دوره‌های آموزشی ایمنی» و «مشارکت در کمیته‌های بیمارستانی» می‌باشد. کارشناس هماهنگ‌کننده به طور منظم با مسئول ایمنی بیمار جلسات کاری داشته و گزارش پیشرفت برنامه‌ها و چالش‌های موجود را به ایشان ارائه میدهد. این ساختار، به تقسیم کار و افزایش کارایی تیم ایمنی بیمار در بیمارستان «…» کمک نموده است.
وظایف کارشناس هماهنگ‌کننده ایمنی بیمار
«گزارش فعالیتها به مسئول فنی ایمنی و فعالیت زیر نظر وی»: کارشناس هماهنگ‌کننده باید تمامی فعالیتهای خود را به مسئول ایمنی گزارش داده و تحت نظر ایشان فعالیت نماید.
«هماهنگی با مسئول فنی ایمنی بیمار»: هماهنگی و تعامل مستمر با مسئول ایمنی بیمار در تمامی مراحل برنامه‌ریزی و اجرا ضروری است.
«ازدیدهای برنامه ریزی شده با مشارکت مسئولان بخشها واحدها و مدیران مرتبط برای بررسی وضعیت ایمنی بیمار»: کارشناس هماهنگ‌کننده باید با برنامه‌ریزی منظم و با مشارکت مسئولان بخشها، واحدها و مدیران مرتبط، بازدیدهای ایمنی بیمار را انجام دهد.
«بررسی مخاطرات و عوامل تهدید کننده ایمنی بیمار و اجرای راهکارها بر مبنای آن»: شناسایی و ارزیابی مخاطرات و عوامل تهدیدکننده ایمنی بیمار و پیگیری اجرای راهکارهای پیشگیرانه و اصلاحی از وظایف اصلی کارشناس هماهنگ‌کننده است.
«نیاز سنجی از کارکنان بالینی و پشتیبانی جهت طراحی و برگزاری دوره های آموزشی مربوط به ایمنی بیمار»: کارشناس هماهنگ‌کننده باید نیازهای آموزشی کارکنان در زمینه ایمنی بیمار را شناسایی و در طراحی و برگزاری دوره‌های آموزشی مشارکت نماید.
«انجام ممیزیهای دوره ای ایمنی بیمار»: انجام ممیزیهای دوره‌ای ایمنی بیمار به منظور ارزیابی سطح ایمنی و شناسایی نقاط ضعف و قابل بهبود از وظایف کارشناس هماهنگ‌کننده است.
«مشارکت در تدوین شاخصهای ایمنی بیمار»: کارشناس هماهنگ‌کننده باید در تدوین شاخصهای کلیدی عملکرد (KPIs) ایمنی بیمار مشارکت نماید.
«پایش شاخصهای ایمنی بیمار و گزارش نتایج و تحلیل دوره ای موانع بازدارنده به مسئول فنی ایمنی بیمار»: پایش مستمر شاخصهای ایمنی بیمار، گزارش نتایج و تحلیل موانع بازدارنده به مسئول ایمنی بیمار از وظایف اصلی کارشناس هماهنگ‌کننده است.
«حضور و مشارکت فعال در کمیته ها به ویژه کمیته مرگ و میر انتقال خون و …..»: حضور و مشارکت فعال در کمیته‌های بیمارستانی، به ویژه کمیته‌های مرتبط با ایمنی بیمار (مانند کمیته مرگ و میر، عوارض انتقال خون و غیره) از وظایف کارشناس هماهنگ‌کننده است.
«مشارکت در برنامه ریزی و ارتقاء گزارش وقایع ناخواسته»: کارشناس هماهنگ‌کننده باید در برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌های ارتقای گزارش‌دهی وقایع ناخواسته مشارکت نماید.
«هماهنگی برای برگزاری جلسات تحلیل ریشه ای وقایع ناخواسته»: هماهنگی برای برگزاری جلسات تحلیل ریشه‌ای وقایع ناخواسته (RCA) از وظایف کارشناس هماهنگ‌کننده است.
«مشارکت با واحدها بخشهای مرتبط در زمینه اقدامات اصلاحی خطاها و وقایع ناخواسته به منظور پیشگیری از وقوع مجدد وقایع مشابه»: مشارکت با بخشها و واحدهای مرتبط در زمینه اقدامات اصلاحی خطاها و وقایع ناخواسته به منظور پیشگیری از وقوع مجدد وقایع مشابه از وظایف کارشناس هماهنگ‌کننده است.
مثال کاربردی: کارشناس هماهنگ‌کننده ایمنی بیمارستان «…» بر اساس شرح وظایف تعیین شده، به طور منظم بازدیدهای ایمنی از بخشهای مختلف بیمارستان را برنامه‌ریزی و اجرا می‌نماید. وی با مشارکت مسئولان بخشها، مخاطرات ایمنی را شناسایی و راهکارهای پیشگیرانه را تدوین می‌نماید. همچنین، کارشناس هماهنگ‌کننده، شاخصهای ایمنی بیمار را به طور مستمر پایش نموده و گزارش‌های تحلیلی را به مسئول ایمنی بیمار ارائه میدهد. مشارکت فعال در کمیته‌های بیمارستانی، هماهنگی جلسات RCA و پیگیری اجرای اقدامات اصلاحی نیز از دیگر فعالیتهای روزمره کارشناس هماهنگ‌کننده در بیمارستان «…» می‌باشد.
تمرکز کارشناس هماهنگ‌کننده بر برنامه‌های ایمنی بیمار و هماهنگی با مسئول ایمنی
«کارشناس هماهنگ کننده فعالیتهای ایمنی بیمار متمرکز بر برنامه های ایمنی بیمار بوده و اقدامات خود را با هماهنگی مسئول ایمنی بیمارستان انجام میدهد» بار دیگر بر نقش اجرایی و هماهنگ‌کننده کارشناس ایمنی بیمار تاکید دارد. کارشناس هماهنگ‌کننده، به طور خاص بر اجرای برنامه‌های ایمنی بیمار تمرکز دارد و تمامی اقدامات خود را با هماهنگی و راهنمایی مسئول ایمنی بیمار انجام میدهد. این تاکید، بر لزوم تبعیت کارشناس هماهنگ‌کننده از خط‌مشی و رهنمودهای مسئول ایمنی بیمار و هماهنگی کامل فعالیتهای این دو نقش در راستای تحقق اهداف ایمنی بیمارستان دلالت دارد.
مثال کاربردی: کارشناس هماهنگ‌کننده ایمنی بیمارستان «…» در اجرای تمامی برنامه‌های ایمنی بیمار، مانند «برنامه کاهش خطاهای دارویی»، «برنامه پیشگیری از عفونت‌های بیمارستانی» و «برنامه مدیریت خطر سقوط بیماران»، نقش محوری ایفا می‌کند. وی با هماهنگی مسئول ایمنی بیمار، برنامه‌های عملیاتی را تدوین، اجرا و پایش نموده و گزارش پیشرفت برنامه‌ها را به طور منظم به مسئول ایمنی ارائه میدهد. این هماهنگی و همکاری نزدیک، به اجرای اثربخش‌تر برنامه‌های ایمنی بیمار در بیمارستان «…» کمک شایانی نموده است.
ارزیابی سالیانه فرهنگ ایمنی بیمار توسط کارشناس هماهنگ‌کننده
«بررسی و ارزیابی میزان استقرار فرهنگ ایمنی بیمار در بیمارستان در بازه زمانی سالیانه و اقدام اصلاحی به منظور ارتقاء آن توسط کارشناس هماهنگ کننده فعالیت های ایمنی بیمار توصیه می‌شود» به نقش مهم کارشناس هماهنگ‌کننده در ارزیابی و ارتقای فرهنگ ایمنی بیمار در بیمارستان اشاره دارد. توصیه شده است که کارشناس هماهنگ‌کننده به صورت سالیانه، میزان استقرار فرهنگ ایمنی بیمار در بیمارستان را ارزیابی نموده و اقدامات اصلاحی لازم را به منظور ارتقای آن انجام دهد. ارزیابی فرهنگ ایمنی بیمار، به بیمارستان کمک می‌کند تا نقاط قوت و ضعف فرهنگ ایمنی خود را شناسایی نموده و برنامه‌های بهبود را به صورت هدفمند و اثربخش طراحی و اجرا نماید. کارشناس هماهنگ‌کننده ایمنی بیمار، با انجام ارزیابی‌های دوره‌ای و ارائه پیشنهادات بهبود، نقش کلیدی در ارتقای فرهنگ ایمنی بیمار در بیمارستان ایفا می‌نماید.
مثال کاربردی: کارشناس هماهنگ‌کننده ایمنی بیمارستان «…» هر ساله با استفاده از ابزارهای معتبر ارزیابی فرهنگ ایمنی بیمار، مانند «پرسشنامه فرهنگ ایمنی بیمار (HSOPSC) » و «مصاحبه با کارکنان»، میزان استقرار فرهنگ ایمنی بیمار در بیمارستان را سنجش می‌نماید. نتایج این ارزیابی‌ها، در جلسات کمیته بهبود کیفیت بیمارستان مطرح شده و بر اساس آن، برنامه‌هایی برای ارتقای فرهنگ ایمنی بیمار، مانند «برگزاری کارگاه‌های آموزشی فرهنگ ایمنی»، «ایجاد سیستم گزارش‌دهی غیرتنبیهی خطاها» و «تقدیر از رفتارهای ایمن کارکنان» تدوین و اجرا می‌گردد. این رویکرد مستمر ارزیابی و بهبود، به ارتقای فرهنگ ایمنی بیمار در بیمارستان «…» کمک شایانی نموده است.
مهارت‌های مدیریتی کلیدی برای ایفای نقش مؤثر مسئول و کارشناس ایمنی بیمار
برای ایفای نقش مؤثر و تحقق اهداف تعیین‌شده، مسئول ایمنی بیمار و کارشناس هماهنگ‌کننده ایمنی بیمار نیازمند برخورداری از طیف وسیعی از مهارت‌های مدیریتی و تخصصی هستند. برخی از کلیدی‌ترین این مهارت‌ها عبارتند از:
مهارت‌های رهبری و نفوذ: توانایی رهبری و هدایت برنامه‌های ایمنی بیمار، ایجاد انگیزه و ترغیب کارکنان به مشارکت در این برنامه‌ها و نفوذ در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی مرتبط با ایمنی بیمار.
مهارت‌های ارتباطی مؤثر: توانایی برقراری ارتباط شفاف، موثر و سازنده با تمامی ذینفعان بیمارستان، انتقال مفاهیم و برنامه‌های ایمنی به زبان ساده و قابل فهم و گوش دادن فعالانه به دغدغه‌ها و پیشنهادات کارکنان.
مهارت‌های برنامه‌ریزی و سازماندهی: توانایی برنامه‌ریزی دقیق و مدون برای اجرای برنامه‌های ایمنی بیمار، سازماندهی منابع و فعالیتها و مدیریت زمان به نحو اثربخش.
مهارت‌های حل مسئله و تصمیم‌گیری: توانایی شناسایی و تحلیل مشکلات و چالش‌های حوزه ایمنی بیمار، یافتن علل ریشه‌ای مشکلات، ارائه راهکارهای خلاقانه و عملی و اتخاذ تصمیمات قاطع و به‌موقع.
مهارت‌های تحلیلی و آماری: توانایی جمع‌آوری، تحلیل و تفسیر داده‌های مربوط به ایمنی بیمار، استفاده از آمار و اطلاعات برای پایش عملکرد و ارزیابی اثربخشی برنامه‌ها و ارائه گزارش‌های مستند و قابل استناد.
مهارت‌های آموزش و توانمندسازی: توانایی طراحی و برگزاری دوره‌های آموزشی اثربخش در زمینه ایمنی بیمار برای کارکنان مختلف بیمارستان و توانمندسازی آنان برای ایفای نقش فعال در ارتقای ایمنی.
دانش و تخصص فنی در حوزه ایمنی بیمار: آشنایی کامل با مفاهیم، اصول و استانداردهای ایمنی بیمار، روش‌های ارزیابی و بهبود ایمنی، فنون مدیریت ریسک و ابزارهای ارتقای فرهنگ ایمنی.
مهارت‌های کار تیمی و تعامل بین‌بخشی: توانایی همکاری و تعامل موثر با اعضای تیم ایمنی بیمار، کمیته‌های بیمارستانی و کارکنان بخشهای مختلف و ایجاد هماهنگی و هم‌افزایی در راستای تحقق اهداف ایمنی بیمار.
مسئول و کارشناس ایمنی بیمار؛ ضامن ارتقای ایمنی و کیفیت در بیمارستانهای ایران
مسئول ایمنی بیمار و کارشناس هماهنگ‌کننده ایمنی بیمار، نقش‌های حیاتی و غیرقابل جایگزینی در ساختار سازمانی بیمارستانهای ایران ایفا می‌نمایند. انتصاب رسمی و جایگاه سازمانی مناسب، تعریف دقیق وظایف و مسئولیت‌ها، حضور فعال در تیم رهبری و مدیریت و کمیته‌های بیمارستانی، پاسخگویی گسترده در قبال ایمنی تمامی ذینفعان، تمرکز بر برنامه‌های ایمنی بیمار و هماهنگی مستمر با مسئول ایمنی، ارزیابی سالیانه فرهنگ ایمنی بیمار و بهره‌مندی از مهارت‌های مدیریتی و تخصصی کلیدی، همگی عوامل مؤثر در اثربخشی عملکرد مسئول ایمنی بیمار و کارشناس هماهنگ‌کننده ایمنی بیمار هستند. بیمارستان‌هایی که با درک صحیح اهمیت این نقش‌ها و با سرمایه‌گذاری در انتخاب، آموزش و توانمندسازی افراد واجد شرایط برای تصدی این جایگاه‌ها، به تقویت ساختار مدیریت ایمنی خود اقدام نمایند، بی‌شک در مسیر ارتقای ایمنی بیمار، بهبود کیفیت خدمات و کسب اعتماد بیماران و جامعه گام‌های بلندتری برخواهند داشت و به مراکز درمانی مطمئن‌تر، ایمن‌تر و موفق‌تر تبدیل خواهند شد.
