انواع آسانسور
دو نوع اصلی از آسانسورهای موجود در بازار و مناسب جهت استفاده در بیمارستان، آسانسورهای کششی و هیدرولیکی هستند. مهمترین تفاوت این آسانسورها در نحوه کارکرد سیستم انتقال کابین‌ها می‌باشد. در آسانسورهای کششی همه وزن کابین و سرنشین‌ها بروی دوش موتور نیست و بخش قابل توجهی از آن را وزنه تعادل جبران می‌کند. بنابراین این آسانسورها کارایی خوبی دارند و مصرف انرژی در آنها کمتر است.
آسانسورهای هیدرولیک (Hydraulic Lift) که جدیدتر هستند، توسط پمپ هیدرولیک و فشار روغن کار می‌کنند و کابین‌ها بر اساس فشار هیدرولیک در بین طبقات جابجا می‌شوند.
تفاوت آسانسورهای کششی با هیدرولیکی مورد استفاده در بیمارستان
هر کدام از این آسانسورها دارای معایب و مزایایی هستند که جهت استفاده از آنها در بیمارستان باید به تفاوت‌های آنها توجه نمود. در ادامه مختصرا به برخی از آنها اشاره می‌شود :
- آسانسورهای هیدرولیکی سرعت کمی دارند و برای ساختمان‌های بلند (معمولا بیشتر از 5 طبقه) مناسب نیستند.
- حرکت و توقف این آسانسورها بی‌صدا، بدون شوک یا ضربه بوده و نرم‌تر و ملایم‌تر هستند.
- هزینه‌های نصب، تعمیر و نگهداری آنها پایین‌تر است.
- برای حمل بارهای سنگین مناسب‌تر هستند.
- نسبت به آسانسورهای کششی، به فضای کمتری نیاز دارند (مثلا نیاز به موتورخانه و گاها چاهک ندارند) و برای بیمارستان‌هایی که محدودیت فضا دارند، مناسب‌تر هستند.
- آسانسورهای کششی، دارای سرعت بیشتری بوده و برای ساختمان‌های نیمه بلند و بلند مناسب هستند.
- مصرف انرژی در این آسانسورها بهینه‌تر می‌باشد.
- حداکثر تعداد استارت‌ها در آسانسورهای کششی بیشتر است، بنابراین برای مکان‌های پر تردد مناسب‌تر هستند.
نکاتی مهم در خصوص آسانسورهای بیمارستان
مطابق با مبحث پانزدهم کتاب مقررات ملی ساختمان، در ساختمان‌هایی که بیش از 7 متر از کف ورودی اصلی ارتفاع دارند (معمولا بیش از سه طبقه)، تعبیه آسانسور الزامی است. در صورتی که این ارتفاع حداقل 28 متر یا ساختمان دارای 8 طبقه و بیشتر باشد، دو لاین آسانسور باید تعبیه گردد، هرچند که با توجه به میزان تردد و سایر محاسبات، یک دستگاه کفایت نماید.
در بیمارستان‌ها، این موضوع متفاوت است و چنانچه ساختمان بیمارستان بیش از یک طبقه باشد، تعبیه حداقل یک دستگاه آسانسور تخت‌بر الزامی است، مگر اینکه رمپ با شیب مناسب وجود داشته باشد.
لازم است چاهک (فضای زیرین کابین در انتهای چاه آسانسور)، در مقابل نفوذ رطوبت، از عایق‌بندی مناسبی برخوردار باشد. خصوصا در مورد چاه‌هایی که در مسیر حرکت آب‌های زیرزمینی هستند، باید تمهیدات لازم و زهکشی مناسبی انجام پذیرد.
در چاه آسانسور، تعبیه هرگونه در، دریچه اضطراری یا دریچه تخلیه هوا در سمتی که وزنه تعادل قرار می‌گیرد، ممنوع است.
هوای چاه آسانسور (در صورتی که بیش از دو طبقه امتداد داشته باشد)، باید مستقیما یا از طریق فضای موتورخانه، به فضای آزاد تخلیه گردد. مساحت دریچه تخلیه هوا نباید کمتر از یک درصد مساحت مقطع چاه آسانسور باشد.
دریچه تخلیه هوای چاه آسانسور باید به صورت دستی عمل نماید و به‌گونه‌ای طراحی گردد که از نفوذ آب باران، برف، ورود حیوانات یا پرندگان به چاه آسانسور جلوگیری نماید.
چاه آسانسور / آسانسورها نباید به عنوان وسیله تخلیه هوای ساختمان مورد استفاده قرار گیرد و هوای چاه هر آسانسور یا یک گروه از آسانسورها، باید به صورت مستقل از چاه سایر آسانسورها یا گروه‌ها تخلیه گردد.
بطور کلی در بیمارستان که دارای سیستم برق اضطراری می‌باشد، باید حداقل یک آسانسور از هر گروه آسانسور از برق اضطراری تغذیه گردد. این خط تغذیه باید بتواند هر یک از آسانسورهای دیگر را به انتخاب تغذیه نماید. این سیستم باید در صورت بروز آتش، بطور خودکار فعال گردد.
در آسانسورهای تخت‌بر در بیمارستان نصب یک یا دو ردیف ضربه‌گیر روی تمامی دیواره‌های کابین الزامی است.
آسانسور پس از نصب و راه‌اندازی باید توسط افراد صاحب صلاحیت تحویل گرفته شود. این موضوع منافاتی با تعهدات یا ضمانت شرکت سازنده، فروشنده یا نصاب نخواهد داشت.
لازم است هر آسانسور دارای شناسنامه‌ای حاوی اطلاعات فنی باشد، و در قراردادهای نگهداری به رویت پیمانکار برسد تا پیمانکار ضمن اطلاع از آخرین تغییرات اساسی در آسانسور، سایر تغییرات در طول مدت قرارداد را نیز بدان اضافه نماید. جهت دانلود نمونه شناسنامه اطلاعات فنی آسانسور، اینجا کلیک نمایید.
عقد قرارداد نگهداری آسانسورها با افراد حقیقی یا حقوقی دارای صلاحیت الزامی است. در غیر اینصورت مسئولیت با بیمارستان خواهد بود و باید در قبال هرگونه حوادث، پاسخگو باشد.
ابعاد استاندارد کابین آسانسورهای برانکارد بر و تخت‌بر بیمارستان :
آسانسورهای برانکاردبر
- حداقل ابعاد 110 × 210 سانتی‌متر
- حداقل عرض بازشو درب کابین 90 سانتی‌متر
- این آسانسورها باید مجهز به سیستم تراز طبقه مجدد و همچنین دکمه باز ماندن درب کابین، بیش از زمان معمول، باشند.
آسانسورهای تخت‌بر
- حداقل ابعاد 140 × 240 سانتی‌متر
- حداقل عرض و حداقل ارتفاع بازشو درب کابین 130 و 210 سانتی‌متر
- این آسانسورها باید مجهز به سیستم تراز طبقه مجدد (Re-Leveling) و همچنین دکمه باز ماندن درب کابین، بیش از زمان معمول، باشند.
- همچنین باید مجهز به سیستم برق اضطرای باشند تا در صورت قطع برق، آسانسور را به نزدیک‌ترین طبقه هدایت نماید.
مساحت استاندارد کابین با توجه به ظرفیت نفرات آسانسور بیمارستان
جدول حداقل مساحت کابین با توجه به تعداد نفرات، به شرح زیر می‌باشد (جهت اطلاعات بیشتر به مبحث 15 کتاب مقررات ملی ساختمان مراجعه فرمایید) :
| حداقل مساحت در دسترس کابین (مترمربع) | تعداد نفرات |
| 1.17 | 6 |
| 1.31 | 7 |
| 1.45 | 8 |
| 1.59 | 9 |
| 1.73 | 10 |
| 1.87 | 11 |
| 2.01 | 12 |
| 2.15 | 13 |
| 2.29 | 14 |
| 2.43 | 15 |
قابل توجه مدیران محترم بیمارستان
در پایان لازم است تاکید شود، عدم رعایت نکات فوق و بطور جامع الزامات مبحث 15 مقررات ملی ساختمان و سایر ضوابطی که در آیین‌نامه‌های مربوطه تاسیس مراکز درمانی، آمده است می‌تواند مشکلات متعددی را برای مدیران بیمارستان‌ها ایجاد نماید، که به برخی از آنها که مبتنی بر واقعیت بوده و در یکی از بیمارستان‌های بزرگ تهران اتفاق افتاد اشاره می‌شود :
عدم رعایت اصول زهکشی جهت هدایت آب‌های زیرزمینی، موجب گردید در چاهک‌های آسانسورهای بیمارستان تازه تاسیس آب جمع گردد، و علی‌رغم اقدامات متعدد و صرف هزینه‌های گزاف (نظیر پوشاندن سطح و دیواره‌های چاهک‌ها با مواد مخصوص)، این مشکل تا سال‌ها لاینحل باقی ماند و مشکلات متعددی را در بیمارستان موجب گردید.
عدم رعایت برخی استانداردها در چاه (چاله) آسانسور نظیر تعبیه هواکش، توسط پیمانکار سازنده و سهل‌انگاری پیمانکار نصب و راه‌اندازی آسانسور در چک نمودن این استانداردها و تعجیل در تحویل چاه آسانسور، موجب گردید در اتمام کار، عملا اخذ استاندارد آسانسورها از اداره استاندارد با چالش‌های جدی مواجه شود و مشکلات متعددی در راه‌اندازی و بهره‌برداری از آسانسورها (خصوصا به دلیل مقاومت بحق مسئول فنی بیمارستان)، اختلافات شدید بین پیمانکاران، و حتی مشکل در اخذ پروانه بهره‌برداری بیمارستان ایجاد گردد.
استفاده از برندهای جدید در بازار ایران، چالش‌هایی را برای بیمارستان مذکور در حوزه تامین و تعمیر قطعات، تاخیر زیاد در رفع مشکلات فنی آسانسور، انحصار در قراردادهای تامین و نگهداری و اجحاف در حق بیمارستان، عدم اعمال تغییرات مورد نیاز بیمارستان و عدم پاسخگویی مناسب ایجاد نمود، که نهایتا موجب ناضایتی مزمن بیماران، همراهان، پرسنل، پزشکان و مدیران بیمارستان خصوصا در جابجایی بیماران از اتاق عمل به بخش‌ها و بالعکس گردید. عدم رعایت ابعاد استاندارد در کابین‌ها، موجب تنگی فضا و مشکلات زیادی در حمل و جابجایی بیماران گردید و به دلیل برخوردهای متعدد تخت‌ها با دیواره‌های کابین، علاوه بر از بین رفتن زیبایی‌های بصری، هزینه‌های زیادی را به بیمارستان تحمیل نمود.
