این دستورالعمل به اهمیت تامین برق ایمن در موسسات پزشکی می‌پردازد و الزامات اساسی برای سیستم ارت، برق اضطراری، برق سالم، برق پشتیبان و ایزولاسیون را شرح می‌دهد.
هدف از تدوین این دستورالعمل، “مجموعه الزامات برق بیمارستانی” است که اولین حرکت در این زمینه به منظور اطمینان از عملکرد صحیح تجهیزات پزشکی و در نهایت ارتقاء و بهبود خدمات درمانی در کشور محسوب می‌شود.
اهمیت این دستورالعمل چیست؟
این سند به عنوان دستورالعمل تأمین برق ایمن در موسسات پزشکی، نقش حیاتی در حفظ ایمنی و سلامت بیماران و کارکنان ایفا می‌کند. با توجه به وابستگی روزافزون تجهیزات پزشکی به برق، تامین برق پایدار و باکیفیت امری ضروری است. این دستورالعمل با ارائه الزامات و راهنمایی‌های دقیق در زمینه سیستم ارت، برق اضطراری، برق سالم، برق پشتیبان و ایزولاسیون، به تضمین عملکرد صحیح تجهیزات پزشکی و جلوگیری از بروز خطرات ناشی از نوسانات برق یا قطع برق کمک می‌کند. در واقع، این سند مرجعی کامل برای طراحی، نصب و نگهداری سیستم‌های برق در مراکز درمانی است و به ارتقای کیفیت خدمات درمانی و افزایش ایمنی در محیط‌های پزشکی کمک شایانی می‌کند.
اتصال زمین (ارت)
وجود سیستم ارت مناسب در تمامی بخش‌های درمانی و تشخیصی الزامی است. این سیستم باید شامل چاه ارت با تعداد و محل مناسب باشد و سیم ارت به صورت استاندارد نصب شود. همچنین، پریزها، سیم‌های رابط و دوشاخه‌ها باید از نوع ارت دار باشند.
اهمیت سیستم ارت:
- حفاظت از پرسنل، بیماران و مراجعین: سیستم ارت با جلوگیری از عبور جریان‌های نشتی به بدن افراد، از برق گرفتگی جلوگیری می‌کند.
- حذف نویز: ارتینگ بدنه تجهیزات پزشکی، نویزها و پارازیت‌های موجود در محیط را حذف کرده و عملکرد صحیح تجهیزات را تضمین می‌کند.
- ارتینگ تجهیزات غیر الکتریکی: بدنه فلزی تجهیزات غیر الکتریکی نیز باید به سیم ارت متصل شود تا از ایجاد جریان‌های نشتی جلوگیری شود.
الزامات سیستم ارت:
- تعداد چاه ارت: تعداد چاه ارت باید متناسب با حجم تجهیزات و میزان آمپر مصرفی باشد.
- محل چاه ارت: چاه ارت اصلی باید در نزدیکی تابلوی اصلی توزیع برق باشد.
- استقلال چاه ارت: چاه ارت نباید با چاه نول یکی باشد و باید به صورت مستقل طراحی و ساخته شود.
- اتصال سیم ارت: اتصال سیم ارت باید کامل و با حداقل مقاومت باشد. ضخامت سیم ارت نباید از نصف اندازه بزرگترین سیم حامل جریان کمتر باشد.
- رنگ سیم ارت: رنگ سیم ارت باید سبز و زرد باشد.
- اتصالات سیم ارت: اتصالات سیم ارت باید به صورت دوره‌ای بازدید و مقاومت سیم زمین اندازه‌گیری شود.
- سیم کشی ارت: سیم کشی ارت باید به صورت ستاره‌ای باشد و برای هر بخش یک سیم ارت جداگانه از چاه ارت یا تابلوی توزیع اصلی کشیده شود.
- پریزهای ارت دار: تمامی پریزها باید از نوع ارت دار باشند.
- سیم‌های رابط ارت دار: تمامی سیم‌های رابط و چهارخانه‌های برق باید از نوع ارت دار باشند.
- تست سیم ارت: سیم ارت پریزها باید به صورت دوره‌ای تست شود تا از صحت عملکرد آن اطمینان حاصل شود.
برق اضطراری (دیزل ژنراتور)
دیزل ژنراتور به عنوان منبع تامین برق اضطراری باید به صورت خودکار در هنگام قطع برق وارد مدار شود. خروجی ژنراتور به تابلوی برق اضطراری متصل می‌شود تا برق بخش‌های حیاتی مانند اتاق عمل و بخش‌های ویژه را تامین کند.
اجزای دیزل ژنراتور:
- موتور دیزل: مولد مکانیکی برای تولید برق.
- ژنراتور: مولد برق با توان متناسب با برق مصرفی.
- تابلوی فرمان: شامل تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی برای استارت خودکار یا دستی دیزل، قطع ورودی برق شهر، اتصال قسمت‌های اضطراری به خروجی ژنراتور و آلارم‌ها و هشدارهای لازم.
عملکرد دیزل ژنراتور:
در هنگام قطع برق، تابلوی فرمان به صورت خودکار دیزل را استارت می‌زند. پس از رسیدن دیزل به دور نامی، خروجی ژنراتور به تابلوی برق اضطراری متصل می‌شود. در صورت عدم راه‌اندازی دیزل، سیستم آلارم فعال می‌شود.
نکات مهم در مورد دیزل ژنراتور:
- نوسانات ولتاژ و فرکانس: خروجی دیزل ژنراتور ممکن است دارای نوسانات ولتاژ و فرکانس باشد که می‌تواند به تجهیزات پزشکی حساس آسیب برساند.
- تجهیزات پشتیبان: برای حفاظت از تجهیزات پزشکی حساس در برابر نوسانات برق، استفاده از تجهیزات پشتیبان مانند استابلایزر یا UPS ضروری است.
برق سالم (استابلایزر)
استفاده از استابلایزر برای تجهیزات پزشکی حساس به منظور جبران نوسانات برق ضروری است. استابلایزرهای الکترونیکی، دینامیک و موتورایز از جمله انواع استابلایزرها هستند که می‌توانند برای تثبیت ولتاژ برق استفاده شوند.
انواع استابلایزر:
- استابلایزر الکترونیکی (Double Conversion): در این نوع استابلایزر، برق ورودی ابتدا به DC تبدیل شده و سپس به AC سینوسی تبدیل می‌شود.
- استابلایزر دینامیک: این نوع استابلایزر شامل یک موتور الکتریکی، یک ژنراتور و یک فلایویل است.
- استابلایزر سروو موتور (موتورایز): این نوع استابلایزر از یک موتور الکتریکی برای جبران افزایش یا کاهش ولتاژ برق شهر استفاده می‌کند.
نکات مهم در مورد استابلایزر:
- نوع استابلایزر: برای تجهیزات پزشکی حساس، استفاده از استابلایزرهای الکترونیکی یا سروو موتور (موتورایز) توصیه می‌شود.
- توان استابلایزر: توان استابلایزر باید متناسب با توان تجهیزات پزشکی باشد.
- اتصال استابلایزر: در اتصال استابلایزر به برق شهر، باید فاز و نول در جای درست خود باشند.
برق پشتیبان (UPS)
UPSها برای تامین پیوسته برق تجهیزات حساس پزشکی در هنگام قطع برق استفاده می‌شوند. انواع مختلفی از UPSها وجود دارند که از جمله آنها می‌توان به Standby، Ferro Resonance، Line Interactive و On-Line Double Conversion اشاره کرد.
انواع UPS:
- Standby (Off-line): در این نوع UPS، در هنگام قطع برق، اینورتر وظیفه تولید برق را بر عهده دارد.
- Ferro Resonance: در این نوع UPS، از ترانسفورمری با طراحی خاص برای تثبیت ولتاژ استفاده می‌شود.
- Line Interactive: در این نوع UPS، اینورتر همواره روشن است و در هنگام قطع برق، پیوستگی توان را تامین می‌کند.
- On-Line Double Conversion: در این نوع UPS، برق ورودی ابتدا به DC تبدیل شده و سپس به AC سینوسی تبدیل می‌شود.
نکات مهم در مورد UPS:
- نوع UPS: برای تجهیزات پزشکی حساس، استفاده از UPSهای On-Line Double Conversion توصیه می‌شود.
- توان UPS: توان UPS باید متناسب با توان تجهیزات پزشکی باشد.
- زمان تامین برق: زمان تامین برق توسط UPS به نوع و ظرفیت باتری‌ها بستگی دارد.
- اتصال UPS: در اتصال UPS به برق شهر، باید فاز و نول در جای درست خود باشند.
ایزولاسیون (ترانس ایزوله)
ترانس ایزوله برای جلوگیری از انتقال ولتاژ بالا و نویز به تجهیزات پزشکی استفاده می‌شود. این ترانس‌ها به دلیل عدم وجود ارتباط الکتریکی بین اولیه و ثانویه، از عبور ولتاژهای DC و نویزهای فرکانس بالا جلوگیری می‌کنند.
مزایای ترانس ایزوله:
- جلوگیری از برق گرفتگی: ترانس ایزوله با جدا کردن زمین از ثانویه، از برق گرفتگی جلوگیری می‌کند.
- حذف نویز: ترانس ایزوله با ایجاد امپدانس بالا برای فرکانس‌های بالا، از عبور نویز جلوگیری می‌کند.
نکات مهم در مورد ترانس ایزوله:
- عایق بندی: هر چه عایق بندی بین اولیه و ثانویه بهتر باشد، عبور جریان‌های نشتی کمتر خواهد بود.
- نوع ترانس: ترانس‌هایی که سیم پیچی‌های اولیه و ثانویه آنها روی دو قرقره مجزا یا دو بازوی مجزا پیچیده شده باشند، برای ایزولاسیون مناسب‌تر هستند.
در نهایت، این دستورالعمل به اهمیت تعامل بین مسئولین تاسیسات و تجهیزات پزشکی برای تامین برق ایمن در موسسات پزشکی تاکید می‌کند.
