بطور کلی میتوان سیستم تامین هوای فشرده در بیمارستان، را شامل دو بخش کلی (بخش تولید و بخش انتقال و مصرف) تقسیمبندی کرد. بخش تولید که در واقع همان دستگاه تولید هوای فشرده مدیکال میباشد از کمپروسور، فیلتراسیون، درایر و مخزن ذخیره تشکیل شده است. در صورت انتخاب دستگاه مناسب، در این بخش هوایی خشک، تمیز و با فشاری مناسب و یکنواخت تولید خواهد شد.
بخش انتقال و مصرف شامل لولهکشی توزیع هوای فشرده و مصرفکننده نهایی میباشد. طراحی استاندارد در این بخش سبب کاهش افت فشار، کاهش پرت هوای فشرده از محل نشتی یا Drainها، شده و کارایی بالاتری را در سیستم شاهد خواهیم بود. استاندارد ملی به شماره 1-11636 که برگرفته از استاندارد ایزو به شماره 1-7396 – سال 2007 با عنوان :
Medical gas pipeline systems -Part 1: Pipeline systems for compressed medical gases and vacuum
میباشد، اطلاعات جامعی را در خصوص الزاماتی که باید در لولهکشی هوای فشرده مدیکال در بیمارستان رعایت شود، ارایه نموده است.
همانطور که گفته شد، بخش (دستگاه) تولید هوای فشرده در بیمارستان عموما دارای اجزای زیر میباشد :
- کمپروسور : وظیفه مکش هوای محیط و فشردهسازی آنرا بر عهده دارند. لازم است در این بخش مدیران محترم به دو نکته مهم توجه نمایند. نکته اول، با توجه به اینکه کیفیت هوای فشرده تولیدی در بیمارستان بسیار اهمیت دارد (موضوع استاندارد 1-8573) و یکی از آلایندهای اصلی هوای فشرده ذرات روغن میباشد، بهتر است دستگاهی خریداری شود که کپروسور آن بدون روغن (Oil Free) باشد. نکته دوم سروصدای زیاد کمپروسورها میباشد، خصوصا چنانچه نزدیک به بخشهای بستری یا محل خدمت کارکنان بیمارستان باشد، بسیار آزاردهنده است، لذا بهتر است دستگاهی خریداری گردد که صدای تولیدی کمپروسور در رنج استاندارد (کمتر از 85 دسیبل) باشد. (جهت اطلاعات بیشتر به بخش شرکتهای فعال در بازار مراجعه فرمایید)
- تله آبگیر : یکی دیگر از آلایندههای اصلی هوای فشرده مدیکال، رطوبت میباشد. از آنجایی که هوا همیشه مرطوب است، هنگامی که توسط کمپروسور فشرده میشود، رطوبت موجود در آن چندین برابر میشود. برای اخذ استاندارد هوای فشرده مدیکال، باید این رطوبت حذف شود. تله آبگیر یکی از اجزای اصلی بوده که بخش مهمی از رطوبت را در این مرحله حذف مینماید. معمولا در بازار به دو شکل رزوهای و فلنچی وجود دارد که نوع رزوهای برای ظرفیتهای کمتر و نوع فنچی برای ظرفیتهای بالا مورد استفاده قرار میگیرد.
- مخزن ذخیره : یکی از اجزای اصلی سیستم تامین هوای فشرده مدیکال میباشد. وجود این مخزن سبب کاهش تعداد دفعات روشن و خاموش شدن کمپروسور شده و استهلاک آنرا به میزان قابل ملاحظهای پایین میآورد. علاوه بر آن موجب حذف مقداری رطوبت از هوای فشرده نیز میگردد. بنابراین بسیار مهم است که این مخازن دارای شیر تخلیه کندانس باشند تا بتوان آب جمع شده در پایین مخزن را تخلیه نمود. از آنجایی که هوای فشرده در این مخازن ذخیره میگردد، دارا بودن نشانگر فشار هوای داخل این مخازن و شیر اطمینان، بسیار اهمیت دارد.
لازم است پوشش داخلی این مخازن مجهز به پوشش اپوکسی بوده تا در برابر خوردگیها مقاومت بالایی داشته باشد.
بسته به مورد هنگام خرید، باید مدارک زیر از شرکت سازنده/فروشنده توسط بیمارستان اخذ گردد، گواهی تستهای هیدرواستاتیک، مشخصات فنی مخزن، مدارک و گزارشات تستهای رادیوگرافی و گواهینامههای معتبر جوشکاران
- درایر : وظیفه اصلی در حذف رطوب از هوای فشرده (مدیکال یا غیرمدیکال) را دارا میباشد. درایرها بطور عمده در دو نوع تبریدی و جذبی در بازار وجود دارند. عملکرد درایرهای تبریدی مشابه یخچال است و با سرد کردن هوای فشرده، رطوبت آنرا جذب میکنند، ولی در درایرهای جذبی، مواد جاذب رطوبت، آب موجود در هوای فشرده را جذب میکنند. تفاوت اصلی این درایرها در نقطه شبنم است. درایرهای تبریدی حداکثر میتوانند نقطه شبنم 3+ درجه سانتیگراد ایجاد نمایند، بنابراین توانایی کمتری در حذف رطوبت دارند، همچنین مناسب مناطقی سردسیر که دمای هوا صفر درجه یا کمتر است، نمیباشند. درایرهای جذبی، بسته به نوع ماده جاذب، قادر به تامین دمای 70- درجه سانتیگراد بوده و تقریبا کل رطوبت هوای فشرده را حذف مینمایند. با توجه به اینکه وجود رطوبت در هوای فشرده طبی، مخاطراتی را برای بیماران ایجاد مینماید، درایرهای تبریدی مناسب بیمارستان نمیباشند و لازم است مورد توجه مدیران محترم قرار گیرد.
- فیلتراسیون : در سیستم تولید هوای فشرده مدیکال، فیلترهای متعددی وجود دارد که بعضا با توانایی جذب ذرات تا 01/. میکرون، وظیفه حذف ذرات غبار، روغن و باکتریهای موجود در هوای فشرده را دارند.
در ادامه به نکاتی مهم مطابق با استاندارد ملی به شماره 1-11636 اشاره میشود :
- سیستم هوای فشرده در بیمارستان باید دارای حداقل دو منبع تامین کننده (کمپروسور) باشد. این منابع باید دائما متصل بوده و هر کدام به تنهایی قادر به تامین هوای فشرده طبی مورد نیاز بیمارستان باشند. علاوه بر این باید دارای یک منبع ذخیره نیز باشد، تا چنانچه منابع تامین اول و دوم به هر دلیل قادر به تامین هوای فشرده نبودند، آنرا تامین نماید. منبع ذخیره باید کلیه سیستم لولهکشی هوای فشرده طبی در بیمارستان را پوشش دهد.
- چنانچه منبع تامین هوای فشرده طبی با هوای فشرده راهانداز تجهیزات جراحی یکی باشد، اشکالی ندارد ولی به هیچ عنوان نمیتواند جهت سایر امور نظیر مصارف عمومی، اسپری رنگپاش، باد زدن تایر خودرو ، کنترل بادی سیستمهای تهویه هوا یا موارد مشابه مورد استفاده قرار گیرد. زیرا ممکن است با ایجاد تقاضای پیشبینی نشده یا ایجاد آلایندگی، سلامت بیماران را به مخاطره بیاندازند.
- باید توجه داشت که هوای ورودی به کمپروسورها باید از مکانی گرفته شود که از منابع آلوده کننده هوا نظیر خروجی موتورهای احتراقی، پارکینگ وسایل نقلیه، سیستمهای دفع کننده بیمارستان، خروجی دودکشها، تهویهها و دیگر منابع آلاینده، به دور باشد. همچنین باید دارای وسیلهای باشد تا از ورود حشرات، گرد و غبار، آشغال و آب به محل مکیده شدن جلوگیری نماید.
- بهتر است جنس لولهها در لولهکشیهای هوای فشرده و خلا در بیمارستان مس باشد. در واقع مس نسبت به هر ماده دیگری ارجح است.
- مطابق با استاندارد فارماکوپه اروپایی سال 2005 ، غلظت اکسیژن در هوای فشرده طبی باید 23.63 % ≥ X ≤ 19.95 % کسر حجمی باشد.
- در استانداردهای اروپایی هوای فشرده در رده دارویی دستهبندی میشود و باید کیفیت آن توسط یک داروساز یا فرد صلاحیتدار، مورد نظارت و ارزیابی قرار گیرد. حتی توصیه شده است که باید سیستم هشدار دهنده تعبیه گردد تا در صورت افت کیفیت هوای فشرده مدیکال، آلارم لازم را به واحد دارویی بدهد.
