در مقاله قبل توضیح داده شد که مدیریت فاضلاب بیمارستانی دارای سه بخش اصلی می‌باشد. بخش‌های اول و دوم تحت عنوان مدیریت کمیت و کیفیت فاضلاب در بخش قبل توضیح داده شد، با اجرای دقیق اقدامات و برنامه‌های این دو بخش، کمترین میزان فاضلاب با کمترین آلودگی در بیمارستان تولید خواهد شد. در ادامه در این مقاله به بخش سوم مدیریت فاضلاب بیمارستان، یعنی “تصفیه و دفع اصولی فاضلاب” خواهیم پرداخت.
بطور کلی دو استراتژی برای دفع ایمن فاضلاب بیمارستان وجود دارد که عبارتند از :
- اتصال به شبکه فاضلاب شهری
- تصفیه فاضلاب در محل بیمارستان
در استراتژی اول می‌توان بدون هرگونه تصفیه فاضلاب در بیمارستان، آنرا به در شبکه فاضلاب شهری تخلیه نمود. این استراتژی کار را برای بیمارستان بسیار راحت می‌کند ولی دارای شروط بسیاری است که عملا با توجه به زیرساخت‌های موجود، امکان استفاده از این استراتژی را منتفی می‌نماید. به برخی از این شروط در زیر اشاره شده است :
- اتصال شبکه فاضلاب شهری به تصفیه‌خانه‌ای کارآمد و فعال
- وجود استانداردهای بالا در مدیریت کیفیت فاضلاب تولیدی بیمارستان، تا از ورود بی‌رویه مواد شیمیایی و سمی، مواد دارویی، مواد رادیواکتیو، آنتی‌بیوتیک‌ها، فلزات سنگین و …. به شبکه فاضلاب بیمارستان ممانعت بعمل آورد.
- تصفیه مناسب لجن حاصل از تصفیه فاضلاب به روش هضم بی‌هوازی
- وجود آشغالگیر با استانداردهای شرکت آب و فاضلاب در مدخل ورودی فاضلاب بیمارستانی به شبکه فاضلاب شهری
- وجود حوضچه‌های چربی‌گیر در خروجی فاضلاب آشپزخانه بیمارستان
در حال حاضر به دلیل عدم اطمینان از موارد بالا خصوصا کیفیت فاضلاب تولیدی در بیمارستان، باید از استراتژی دوم (تصفیه فاضلاب در محل بیمارستان) استفاده نمود. در مطالعه‌ای که توسط خانم ملایی توانی و همکاران در بیمارستان شهدای بهشهر انجام شده است، کلیه پارامترهای اندازه‌گیری شده در پساب خروجی تصفیه‌خانه بیمارستان، بالاتر از سطح استاندارد بود، بگونه‌ای که این پساب قابلیت تخلیه در شبکه فاضلاب شهری، مصارف کشاورزی و حتی چاه جذبی را نداشت.
بطور کلی تصفیه فاضلاب در بیمارستان شامل مراحل زیر می‌باشد :
- تصفیه مقدماتی
در این مرحله با تعبیه آشغالگیر ، ابتدا اشیاء بزرگ موجود در فاضلاب نظیر برگ درختان، پوسته تخم‌مرغ، سرنگ، تنظیف و مواردی از این دست، جداسازی شده و سپس ذرات کوچک‌تر نظیر ذرات شن و ماسه در فرآیند دانه‌گیری جداسازی می‌شود. مواد آلی که نسبت به ذرات شن و ماسه، دارای ابعاد ریزتر و وزن کمتر هستند، در این مرحله جدا نمی‌شوند.
در صورت جداسازی ناکارآمد در این مرحله، این مواد وارد فازهای بعدی تصفیه فاضلاب شده و مشکلاتی نظیر سائیدگی پمپ‌ها و خرابی تجهیزات مکانیکی را ایجاد می‌نمایند.
2. تصفیه اولیه :
در این مرحله فاضلاب برای ورود به مرحله تصفیه بیولوژیکی آماده می‌شود و ذرات جامد قابل ته‌نشینی یا شناورسازی در حوضچه ته‌نشینی اولیه، حذف می‌شوند. در کف این حوضچه‌ها که عموما دایره‌ای یا مستطیلی هستند، لجن اولیه ته‌نشین می‌شود که تخلیه به‌موقع این لجن و همچنین حذف منظم ذرات شناور بروی سطح فاضلاب در این حوضچه، بسیار اهمیت دارد. بنابراین در این مرحله و مرحله قبلی، بیشتر تمرکز بر حذف اشیاء یزرگ و مواد جامد ریز و بسیار ریز (ریزتر از ذرات شن) می‌باشد.
3. تصفیه ثانویه :
در این مرحله ذرات آلی، مواد مغذی (نیتروژن و فسفر) و میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا از فاضلاب حذف می‌شوند. حذف مواد مغذی و مواد آلی با استفاده از فرآیندهای بیولوژیکی صورت می‌گیرد. نیتروژن و فسفر موجود در فاضلاب طی فرآیندهای هوازی و بی هوازی از فاضلاب بیمارستان حذف می‌شوند. در اثر این فعالیت‌ها، در حوضچه ته‌نشینی ثانویه لجن تشکیل می‌شود. بخشی از این لجن در برخی از روش‌های تصفیه بیولوژیکی نظیر لجن فعال، به واحد تصفیه بیولوژیکی (جهت تسریع در فرآیند تصفیه) برگشت داده می‌شود و باقیمانده آن، تصفیه و دفع می‌گردد.
پس از انجام مراحل فوق، بسیاری از انگل‌ها، 90 تا 95 درصد باکتری‌ها و درصد قابل توجهی از ویروس‌ها در حوضچه‌های ته‌نشینی اولیه و ثانویه حذف می‌شوند. برای حذف بیشتر و رسیدن به استانداردهای تعیین شده، باید پساب فاضلاب گندزدایی شود. در واقع گندزدایی بعد از تصفیه بیولوژکی، جهت از بین بردن میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا و باکتری‌ها، بروی فاضلاب انجام می‌شود. برای گندزدایی پساب فاضلاب می‌توان از گاز کلر ، هیپوکلریت سدیم یا کلسیم، دی‌اکسید کلر، ازن، اشعه ماوراء بنفش و نظایر آن استفاده کرد.
آنچه که حائز اهمیت است این است که قبل از گندزدایی فاضلاب، نباید غلظت مواد جامد باقیمانده در فاضلاب بیشتر از 10 میلی‌گرم در لیتر باشد، درحالی که عموما بعد از تصفیه ثانویه غلظت این مواد حدود 20 میلی‌گرم در لیتر می‌باشد و این عامل اثر مواد گندزدا را کاهش می‌دهد. برای حل این مشکل عموما از فیلتراسیون استفاده می‌شود که توسط آن غلظت مواد جامد بسیار کاهش یافته و اثر مواد گندزدا افزایش می‌یابد.
بنابراین آنچه که مدیریت فاضلاب در بیمارستان نامیده می‌شود، شامل سه بخش اصلی می‌باشد، که برای جلوگیری از افزایش هزینه‌ها، اثرات مخرب بهداشتی و زیست‌محیطی، باید هر سه بخش توسط مدیران محترم مورد نظارت و ارزیابی قرار گیرد. همان‌طور که در این دو مقاله بدان‌ها پرداخته شد، بخش اول شامل نظارت بر کمیت فاضلاب تولیدی در بیمارستان است، تا با صرفه‌جویی آب، از تولید فاضلاب اضافه در بیمارستان جلوگیری شود. بخش دوم، کیفیت فاضلاب تولیدی است که باید با نظارت و ممانعت از ورود آلاینده‌های غیر مجاز به فاضلاب بیمارستان (نظیر باقیمانده داروها)، از آلودگی بیش از حد فاضلاب جلوگیری بعمل آورد. و نهایتا تصفیه ایمن فاضلاب در تصفیه‌خانه بیمارستان است تا از ورود فاضلاب آلوده به شبکه فاضلاب شهری، جلوگیری شود.
در بخش سوم مدیریت فاضلاب بیمارستان (تصفیه‌خانه)، محاسبه ظرفیت فاضلاب تولیدی و حجم تصفیه‌خانه مورد نیاز، طراحی یا استانداردسازی تصفیه‌خانه و استفاده از تجهیزات متناسب و مناسب، بسیار حائز اهمیت می‌باشد. برای بررسی شرکت‌های فعال در این حوزه، می‌توانید اینجا کلیک نمایید.
